Η Βασιλική Α'

Σε επίπεδο πάνω από το δημόσιο δρόμο Καβάλας-Δράμας και την αγορά των Φιλίππων (δυτικά του Θεάτρου), σε περίοπτη θέση κάτω από την ακρόπολη, εντοπίσθηκε η μεγαλύτερη παλαιοχριστιανική εκκλησία των Φιλίππων, η επονομαζόμενη Βασιλική Α'.

Χρονολογείται γύρω στα 500 μ.Χ. Το μέγεθος και η θέση της αποτελούν στοιχεία για να αντιληφθεί κανείς πόσο πολύ σπουδαία και λαμπρή ήταν. Η τρίκλιτη Βασιλική έχει μήκος 136 μέτρα και πλάτος μαζί με τα προσκτίσματα της βόρειας πλευράς, 50 μ. πρόκειται δηλαδή για τη μεγαλύτερη βασιλική που έχει ανασκαφεί.

 Στο ιερό βήμα μετά την πελώρια αψίδα της κόγχης υπήρχε τεράστιο σύνθρονο και προ αυτού στη θέση της αγίας Τράπεζας αποκαλύφθηκε το εγκαίνιο με μορφή τετράγωνης τάφρου. Μέσα σ'αυτήν τοποθετούσαν το μαρμάρινο ή μεταλλικό κιβώτιο που περιείχε τεμάχια ιερών λειψάνων αγίων μαρτύρων τυλιγμένα μέσα σε ύφασμα.

Στον κυρίως ναό και στα δεξιά του κεντρικού κλίτους σώζεται η βάση του μεγάλου και επιβλητικού άμβωνα.

Μετά το νάρθηκα ήταν η φιάλη ή κρίνη στη μέση της αυλής, που επεκτείνονταν μέχρι του δυτικού τοίχου, στου οποίου, στη μια από τις πέντε κόγχες, τη μεσαία και υπερυψωμένη στεκόταν ο Επίσκοπος κατά το προλειτουργικό στάδιο. Η φιάλη ήταν διόροφη. Κίονες βάσταζαν τόξα διακοσμημένα και πρόσδιδαν στο τεράστιο οικοδόμημα χαρακτήρα μνημειώδη και μεγαλοπρεπή.

Στη βόρεια πλευρά, μεταξύ του βορείου τοίχου του ναού και του λαξευμένου βράχου του λόφου της ακροπόλεως, διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση το βαπτιστήριο και άλλοι χώροι απαραίτητοι στην τέλεση του βαπτίσματος. Το δάπεδο του βαπτιστηρίου και των προθαλάμων ήταν στρωμένο με πλάκες πολύχρωμων μαρμάρων, ενώ οι τοίχοι καλυπτόταν με τοιχογραφίες. Από τον προθάλαμο του βαπτιστηρίου ξεκινούσε το κλιμακοστάσιο, που οδηγούσε στα υπερώα της Βασιλικής.

Μετά από μια εκατονταετία λειτουργίας του ναού, πιθανόν το 600 μ.Χ. ο ναός ισοπεδώνεται μάλλον από σεισμό, χωρίς να ξανακτισθεί. Ο χώρος του βαπτιστηρίου διαμορφώθηκε σε μεταγενέστερους χρόνους σε ναΐσκο, διατηρώντας και μαρτυρώντας την ιερότητα του χώρου.