Οκτάγωνο

Ναός παλαιοχριστιανικός οκταγωνικού τύπου, στην ανατολική πλευρά της Αγοράς. Η ανασκαφή που άρχισε στη δεκαετία του 60' από το Στυλιανό Πελεκανίδη, καθηγητή της βυζαντινής αρχαιολογίας, έφερε στο φως άλλους δύο επαλλήλους αρχαιότερους ναούς και καθώς συνεχίζονταν οι ανασκαφές των προσκτισμάτων και κοντινών άλλων οικοδομημάτων, άρχισε να γίνεται πλέον λόγος για το συγκρότημα του Οκταγώνου.

Γύρω από τον οκταγωνικό ναό αναπτύσσονται βαπτιστήριο και άλλα προσκτίσματα, δημόσιος λουτρώνας, επισκοπικό μέγαρο και αποθήκες. Στο κέντρο του συγκροτήματος διατηρείται μεγάλος τάφος μακεδονικού τύπου της ελληνιστικής εποχής.

Στο χώρο του ναού αρχικά είχε κτισθεί (στα μέσα του 4ου αι.) ο Ευκτήριος Οίκος του Πορφυρίου (όπως κάναμε λόγο στην προηγούμενη περιγραφή). Αμέσως μετά πάνω στα ερείπιά του οικοδομείται τρίκλιτη βασιλική και τον 5ο αι. το Οκτάγωνο (ορισμένες οικοδομικές φάσεις χρονολογούνται στον 6ο αι.). Σύμφωνα με την επιγραφική μαρτυρία ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο, γεγονός που δείχνει, μαζί με τη θέση του στο κέντρο της πόλης, δίπλα στην αγορά και την ύπαρξη παραπλεύρως του επισκοπείου, ότι ήταν ο καθεδρικός ναός των Φιλίππων.

 

Στα προσκτίσματα του ναού διακρίνονται η πρόθεση, το διακονικό, το βαπτιστήριο (φωτιστήριο και κολυμβήθρα), η φιάλη (κρήνη) και άλλα συνήθη στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές. Στα δυτικά προ του ναού υπήρχε μικρή τρίκλιτη στοά, που οδηγούσε στην κοντινή και βορείως διερχόμενη Εγνατία οδό.

Στην ίδια περίπου εποχή με την ανοικοδόμηση του Οκταγώνου, κτίζεται ανατολικά των προσκτισμάτων του και το ανεξάρτητο κτιριακό συγκρότημα του επισκοπείου, στο κέντρο του οποίου υπήρχε υπαίθρια κλειστή αυλή. Γύρω απ'αυτήν αναπτύσσονται τετραγωνικά πτέρυγες διαμερισμάτων, από τις οποίες η νότια και δυτική είχαν και υπερκείμενο όροφο, που χρησίμευε για κατοικία του εκάστοτε επισκόπου και των άλλων κληρικών. Η ύπαρξη διαμερίσματος, εστιών, πυθώνων, δύο ληνών για το πάτημα σταφυλιών, πολλών και μεγάλων αποθηκών, αιθουσών υποδοχής και συγκεντρώσεων για την καλά οργανωμένη Εκκλησία των Φιλίππων γύρω από τον Επίσκοπο και το ενδιαφέρον της για τους αναξιοπαθούντες αδελφούς. Άλλωστε η Εκκλησία των Φιλίππων πρωτοστατούσε σε έργα ευποιϊας από την εποχή του Αποστόλου Παύλου, όπως και η Εκκλησία, γενικά, πρωτοπορούσε στην έμπρακτη εκδήλωση αγάπης και φιλανθρωπίας.